جمع آوری و بررسی اتنوبوتانی منتخبی از گیاهان خوراکی و دارویی استان کهگیلویه و بویر احمد (مطالعه موردی: مراتع دیلگان)

سابقه و هدف: نظام‌های دانش بومی بشر در زمینه‌های مختلفی که همگی زاییده تلاش برای معیشت پایدار در محیط زیست اوست جلوه‌گر می‌شود. اتنوبوتانی شاخه‌ای از دانش بومی است که به شناخت چند جانبه نقش گیاهان یک منطقه در دانش اقوام محلی می‌پردازد. به عبارتی اتنوبوتانی را می‌توان یک روش مطالعه منظم و قانونمند مواجه انسان و گیاه قلمداد کرد. ایران منطقه‌ای غنی از لحاظ فرهنگی و تنوع قومی است که دارای تنوع بی‌نظیری در شرایط اقلیمی و اکوسیستم‌های طبیعی برای پرورش گیاهان خودروی خوراکی و دارویی است. باتوجه به ضرورت پاسداری از این میراث طبیعی و فرهنگی، در این مطالعه به بررسی دانش بومی گیاهان مراتع عشایرنشین دیلگان در استان کهگیلویه و بویراحمد پرداخته شد. مواد و روش‌ها: در این تحقیق، دامنه‌ای از روش‌های جمع‌آوری اطلاعات به شیوه ساختارمند همچون پرسش‌نامه‌های طراحی‌شده تا روش‌های کاملاً بدون ساختار همچون دیدار و گفتگوی آزاد در میان خبرگان محلی به‌کار گرفته‌ شد. گفتگوها به هر دو صورت مصاحبه در محل زندگی عشایر و مصاحبه مشارکتی در محل رویشگاه گیاهان صورت پذیرفت. هم‌زمان با مصاحبه مشارکتی، نمونه‌های هرباریومی از گیاهان برداشت و براساس منابع معتبر گیاه‌شناسی شناسایی شد. یافته‌ها: نتایج به ‌دست‌ آمده از این بررسی گویای آن است که عشایر مراتع دیلگان از تمامی گیاهان جمع‌آوری‌شده استفاده‌های متعدد خوراکی و دارویی داشتند؛ به‌طوری که از 70 گونه مورد مطالعه، از هشت گونه استفاده خوراکی و تقویتی داشتند، به هفت گونه هم استفاده خوراکی و هم دارویی نسبت می‌دادند و برای سایر گونه‌ها مصارف دارویی و بهداشتی قائل بودند. بحث و نتیجه‌گیری: یافته‌های این تحقیق گواه دیگری است بر این مدعا که شرایط جغرافیایی متنوع و رویشگاه‌های گوناگون ایران از سویی و فرهنگ کهن‌سال ایرانی از سوی دیگر گنجینه‌ای از آفرینندگی‌های مردمی را در زمینه گیاه‌شناسی سنتی و خواص خوراکی و درمانی هر یک از گونه‌های گیاهی فراهم کرده‌است که مستندسازی آن می‌تواند ضمن حفظ این میراث، بسترساز پژوهش‌های متعددی باشد.